کانی ها و سنگ های قیمتی از دیرباز در کشور ما مورد توجه بوده اند. اشاره به گوهرها در نوشته های قدیمی و آثار علمی قدیمی شواهدی از این توجه در ایران باستان است. ایرانیان از دیرباز سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی را به خوبی می‌شناختند. دانشمندانی همچون رازی، ابوریحان بیرونی، جابربن حیان و ابوعلی سینا سالها قبل مواد معدنی را تقسیم بندی کرده اند و اکنون بسیاری از قوانین مربوط به معادن کشور منطبق بر یافته های آنها است.
توسعه صنعت جواهرات در دنیای امروز بیش از گذشته نیازمند ورود به بخش های علمی است؛ در این رابطه، واحدهای متعددی در بخش خصوصی تلاش داشته اند و دارند تا این صنعت را به جایگاه شایسته ای در سطح اقتصادی بر پایه دانش برسانند. از سوی دیگر از آنجا که مقوله اقتصاد مقاومتی و به دنبال آن، اقتصاد دانش بنیان از سوی مقام معظم رهبری مورد تاکید قرار گرفته است، صنعت جواهرات می‌تواند بر پایه دانش به جایگاهی برسد که بتوان به عنوان یک مزیت نسبی در کشور از آن یاد کرد.
محمد جواد پیش‌بین، رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار جواهرات و سنگ های زینتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری درباره جایگاه ایران در عرصه سنگهای قیمتی و ارتباطی که این روزها مراکز علمی با صنعتی در این حوزه ایجاد کرده اند، اظهار داشت: همه اتفاقات در کشور، دنباله رو بخش خصوصی است و هیچ برنامه ریزی از طرف دولت روی این حوزه نشده است. در سال 83 که اولین آموزشگاه گوهر شناسی را در شرق کشور تاسیس کردیم کلمه گوهر برای متخصصان تعریف نشده بود اما اکنون که مشهد به عنوان شهر جهانی گوهرسنگ ها به ثبت رسیده، نیاز است که از نظر علمی به این حوزه توجه ویژه ای شود.
وی با بیان اینکه از این رو کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار حوزه سنگ های زینتی و جواهرات توسط معاونت علمی راه اندازی شده است، عنوان کرد: این جای خوشحالی است و می‌تواند نشانه ای برای پیشرفت در این بخش تاثیر گذار در اقتصاد باشد.
پیش بین با بیان اینکه ایران به لحاظ ساختار زمین شناسی، در منطقه ای واقع شده که از نظر تنوع کانی سازی در وضعیت بسیار خوبی قرار گرفته است؛ به طوریکه حداقل 39 سنگ در ایران شناخته شده است، تاکید داشت: همچنین عقیق و فیروزه از سنگ های معروف ایرانی هستند. فیروزه نیشابور به عنوان با کیفیت ترین و قدیمی ترین فیروزه های جهان مطرح شده است.
پیش بین خاطر نشان کرد: از قدیم الایام، سنگ های یاقوت، یشم، الماس و زمرد در ایران وجود داشتند.
وی با بیان اینکه در سنوات قبل پروژه پتانسیل یابی سنگ های قیمتی در کشور مطرح شد، گفت: این موضوع در 20 استان تحقق یافت؛ نتیجه این طرح، شناسایی 39 گوهر سنگ قابل تراش برای کاربرد در زیورآلات بود. این موضوع نشان می‌دهد که ایران واقعا پتانسیل قوی در این زمینه دارد.
به گفته رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار جواهرات و سنگ های زینتی معاونت علمی و فناوری، از این 39 نوع گوهر، حداقل 20 نوع در خراسان وجود دارد بنابراین خراسان یکی از متنوع ترین و پر پتانسیل ترین استان های سنگ های زینتی یا گوهر سنگ هاست.
وی با اشاره به بررسی جایگاه ایران از منظر جواهرات گفت: مطالعات نشان داده که حدود 700 میلیارد دلار گردش نقدینگی سنگ های قیمتی در دنیاست؛ 280 میلیارد دلار هم گردش نقدینگی میزان طلایی است که در ساخت زیور آلات به کار می‌رود؛ بنابراین صنعت جواهرات هزار میلیارد دلار گردش نقدینگی در دنیا دارد اما سهم کشور ما ناچیز و کمتر از یک صدم درصد است.
پیش‌بین با تاکید بر جایگاه ویژه مشهد به لحاظ گردشگری توریستی و پتانسیل صنعت سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی و گوهر سنگ ها عنوان کرد: ضروری است که به این حوزه توجه ویژه ای شود تا بتوان آن را در اقتصاد کشور موثر دانست؛ در حال حاضر 85 درصد واحد های تراش گوهر سنگ ها در مشهد واقع شده اند؛ سالانه در این شهر 9 تن عقیق و 6 تن نگین فیروزه تولید می‌شود. بعد از مشهد استان های همدان، زنجان، کرمان و سیستان و بلوچستان استان های نسبتا با پتانسیل بالا در این حوزه هستند.
وی با بیان اینکه تقریبا دو دهه است که صنعت جواهرات با علم عجین شده است، تاکید داشت: صنعت جواهرات توانسته با علم ارتباط بگیرد به طوری که بعد از بازدید داوران بین المللی بمبئی، بانکوک و تایلند از مشهد، این شهر را به عنوان شهر جهانی جواهرات معرفی کرده اند.
وی با بیان اینکه این صنعت می‌تواند نقشی در اقتصاد کشور داشته باشد، گفت: ما توانستیم در سال های گذشته اولین برندهای جواهر سازی را ثبت کنیم؛ همچنین 3 واحد طراحی جواهرات در مشهد تاسیس کردیم که در هیچ کجای کشور وجود ندارد. وجود آزمایشگاه های تخصصی در حوز گوهر شناسی، هنرستان تراش سنگ، مراکز آموزشی گوهر شناسی در مشهد از مواردی هستند که می‌تواند پر اهمیت باشد و نشان از علمی پیش رفتن این صنعت در کشور دارد.
به گفته پیش بین، بر طبق مطالعات موسسه مطالعات جواهر شناسی امریکا (GIA) از ابتدای شناسایی یک سنگ در معدن، استخراج، تراش و فراوری و تبدیل آن به نگین، فروش و غیره نزدیک به 200 حرفه مختلف نیاز است؛ در هیچ صنعتی چنین سیطره ایجاد فرصت شغلی نداشته و نداریم. بنابراین اگر صنعت ساخت پایه که دربرگیرنده 80 حرفه است را به این صنعت اضافه کنیم مجموعا 280 حرفه برای تبدیل یک سنگ به جواهر وجود دارد.
پیش‌بین گفت: علاوه بر ایجاد فرصت شغلی، این صنعت می‌تواند یک مزیت نسبی برای کشور محسوب شود.
به گفته وی، نرخ سرانه سرمایه گذاری برای تراش یک سنگ برای هر نفر بین 5 تا 10 میلیون نفر است درصورتیکه در صنایع دیگر حداقل 60 تا 70 میلیون تومان سرانه سرمایه گذاری لازم است.
وی با بیان اینکه صنعت جواهرات هیچ وابستگی به صنعت حمل و نقل ندارد چون در ابعاد کوچک حمل می‌شوند، گفت: عدم وابستگی به صنعت حمل و نقل و ایجاد ارزش افزوده بین 300 تا 700 درصد می‌تواند یک مزیت در این صنعت محسوب شود.
پیش بین افزود: نیاز به فضای کم برای ایجاد یک شغل در صنعت جواهرات، مطرح بودن این هنر و صنعت به عنوان شغل خانگی و... می‌تواند به عنوان مزیت های نسبی در این حوزه مطرح شوند در عین حالی که مزیت اقتصادی بالایی خواهد داشت.
رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار جواهرات و سنگ های زینتی خاطر نشان کرد: تاکنون 4 استاندارد روی سنگ های قیمتی تدوین شده است؛ روش شناسایی سنگ های رنگی، درجه بندی و شناخت سنگ های رنگی، درجه بندی و شناخت مروارید، شناسایی و درجه بندی الماس از استانداردهای تدوین شده سنگ های قیمتی به شمار می‌روند. اینها در اداره استاندارد به تدوین رسیده است.
به گفته وی، این قوانین جدید هستند و در 2 سال گذشته کدملی اخذ کرده اند؛ همچنین در حال حاضر هم نیازی به استانداردهای دیگری در زمینه جواهرات نیست.
پیش بین گفت: اخیرا استاندارد آموزشهای فنی حرفه ای بازنگری شده اند تا بر مبنای آن تقسیم بندی بین المللی انجام گیرد.
وی در خصوص اقداماتی که برای آموزش ها در این صنعت انجام گرفته است، گفت: با پیشنهادی که 3 سال گذشته به دفتر آموزش و تحقیقات گمرک ایران ارائه کردیم، سرفصل های آموزشی ارزیابی سنگ های گران بها تدوین شد؛ همچنین توانسته ایم تاکنون 12 گمرک را با سنگ های قیمتی آشنا کنیم زیرا این اقدام می‌تواند زیربنای صنعت جواهرات به شمار رود.
پیش بین با بیان اینکه علم گوهر شناسی به قدری پیشرفت کرده که در دنیای امروز الزاما برای شناخت سنگ ها باید از تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی استفاده کرد، گفت: یکی از مواردی که خیلی خوب می‌تواند در گردش نقدینگی و شاخص های اقتصادی در این دوره که مبحث اقتصاد مقاومتی و اقتصاد دانش بنیان مطرح است، تاثیر گذار باشد صنعت جواهرات خواهد بود؛ چون پتانسیل، هنر، علم و تجهیزات آن به صورت بومی در کشور وجود دارد و عده زیادی هم تحت آموزش علمی قرار گرفته اند.
وی با بیان اینکه با یک پشتیبانی ساده دولتی تعداد زیادی می‌توانند در این زمینه مشغول به کار شوند، گفت: این حوزه بیشتر از اینکه نیاز به تسهیلات دولتی داشته باشد بیشتر به تسهیلات قانونی نیاز دارد. همواره باید راه برای توسعه این صنعت هموار باشد تا به راحتی در این مسیر گام برداریم.
پیش‌بین در ادامه با اشاره به مشکلات صادرات سنگ های زینتی خاطر نشان کرد: زمانیکه سنگ ها برای صادرات آماده می‌شوند باید برای ارزشگذاری به تهران بروند و دوباره به مشهد بازگردند؛ بعد از آن از مشهد به کشورهای مد نظر صادر می‌شود.
وی افزود: همواره این مسیر رفت و برگشت به تهران می‌تواند از موانع صادرات سنگ های زینتی به شمار می‌رود؛ این درحالی است که آزمایشگاههای تخصصی مورد تایید و استاندارد در مشهد وجود دارد؛ از سویی وجود گمرک تخصصی با کارشناسان حرفه ای در این زمینه می‌تواند یک مسیر را از صادرات سنگ های زینتی بکاهد.
پیش بین خاطر نشان کرد: در حقیقت عمده صادرات ما فیروزه است که به صورت نگین به اندونزی، سنگاپور و مالزی، حوزه خلیج فارس و خیلی کمتر به کشورهای اروپایی و امریکایی صادر می‌شود؛ البته باید در نظر داشت که بخش زیادی از این سنگها بار همراه مسافر است.
وی با اشاره به آمار صادرات سنگ های زینتی گفت: آمارها نشان می‌دهد که در حدود 240 میلیارد تومان در سال به صادرات سنگ های زینتی ایران اختصاص دارد.
.png)
.png)
.png)
.png)
.png)
